พระยาคงคาธราธิบดี (พลอย) เป็นบุตรพระยาเสนานุชิต (นุช) ผู้ว่าราชการเมืองตะกั่วป่า ได้เข้ารับราชการในกองมหาดเล็กเวรศักดิ์ กรมมหาดเล็ก กระทรวงวัง เจริญในตำแหน่งหน้าที่มาตามลำดับ ในปี พ.ศ. 2447 ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นพระพนธิพยุหสงคราม เป็นเจ้าเมืองกระบี่ ต่อมาได้รับ พระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นพระยาคงคาธราธิบดีฯ ตำแหน่งสมุหเทศาภิบาลมณฑลชุมพร (ต่อมาเป็นมณฑล สุราษฎร์) และได้รับการโปรดเกล้าฯให้ดำรงตำแหน่งเป็นองคมนตรีในสมัยรัชกาลที่ ๖ถึงแก่นิจกรรมในปี พ.ศ. 2480 เมื่อครั้งมีการบูรณปฏิสังขรณ์อุโบสถวัดเสนานุชรังสรรค์ (วัดใหม่)ผมมีโอกาสได้เห็นหนังสือพระไตรปิฎกชุดหนึ่งซึ่งเดาว่าคงเป็นฉบับที่พระยาคงคาธราธิบดี (พลอย)คงอุทศถวาย เนื่องจากภายในมีภาพถ่ายของท่านแทรกอยู่ ดังภาพประกอบของท่านที่นำมาลงไว้ด้านบน
พระยาคงคาฯ ท่านเป็นนักบันทึกเหตุการณ์คนสำคัญคนหนึ่ง ท่านได้บันทึกเหตุการณ์ ชีวิตไว้ค่อนข้างละเอียดในช่วงระยะเวลาที่รับราชการอยู่ ว่ามีเหตุการณ์อะไรเกิดขึ้นอย่างไรตลอดจนเรื่องราว ส่วนตัวและของลูกหลาน ท่านบันทึกกระทั่งการเลี้ยงดูบุตรของท่าน เช่น ชั่งน้ำหนักตัวบุตรเมื่อใด หนัก เท่าใด จะทำอะไรต่อไป เป็นต้น
จึงนับได้ว่า “บันทึกพระยาคงคา”เป็นเอกสารที่สำคัญชิ้นหนึ่งที่บันทึกเรื่องราวในเชิงประวัติศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับเมืองกระบี่ และจังหวัดใกล้เคียง ในสมัยที่พระยาคงคาฯเป็นเจ้าเมือง ระหว่างปี รศ. 124 - 126
พระยาคงคาฯ ท่านเป็นนักบันทึกเหตุการณ์คนสำคัญคนหนึ่ง ท่านได้บันทึกเหตุการณ์ ชีวิตไว้ค่อนข้างละเอียดในช่วงระยะเวลาที่รับราชการอยู่ ว่ามีเหตุการณ์อะไรเกิดขึ้นอย่างไรตลอดจนเรื่องราว ส่วนตัวและของลูกหลาน ท่านบันทึกกระทั่งการเลี้ยงดูบุตรของท่าน เช่น ชั่งน้ำหนักตัวบุตรเมื่อใด หนัก เท่าใด จะทำอะไรต่อไป เป็นต้น
จึงนับได้ว่า “บันทึกพระยาคงคา”เป็นเอกสารที่สำคัญชิ้นหนึ่งที่บันทึกเรื่องราวในเชิงประวัติศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับเมืองกระบี่ และจังหวัดใกล้เคียง ในสมัยที่พระยาคงคาฯเป็นเจ้าเมือง ระหว่างปี รศ. 124 - 126
เนื้อหาสาระ
ตอนที่ 1 บันทึกเรื่องส่วนตัวและการเลี้ยงดูบุตรหลาน โดยบอกชื่อบุตรแต่ละคนว่าเลี้ยงดู มาอย่างไร
ตอนที่ 2 เป็นบันทึกการเดินทางข้ามแหลมจากกระบี่ไปสุราษฎร์ธานีในสมัยนั้นความว่า สมเด็จพระมาตุจฉาฯ ได้เสด็จประพาสเกาะพงัน จังหวัดสุราษฎร์ธานี ท่านได้เดินทางไปรับเสด็จ แต่การเดิน ทางจากจังหวัดกระบี่ไปสุราษฎร์ธานีนั้นยากลำบากมาก เพราะไม่มียานพาหนะและถนนหนทางที่สะดวก เหมือนทุกวันนี้ ท่านบันทึกการเดินทางไว้ว่า เริ่มออกจากบ้านพักที่ตำบลแหลมโพธิ์ อำเภอเมืองกระบี่ โดย เรือแจวมาถึงบริเวณสะพานเจ้าฟ้าแล้วก็โดยสารเรือไปขึ้นที่ท่ากรวด กึ่ง อ.เหนือคลองในปัจจุบัน ต่อจากนั้น ก็ขึ้นช้างเดินทางผ่านไปห้วยยูง ห้วยคราม ห้วยเสียด พักแรมที่เขาพนม รุ่งขึ้นเดินทางต่อจนถึงบ้านสองแพรก ในเขตสุราษฎร์ธานี ลงเรือที่บ้านโตรมล่องเรือไปตามคลองโตรม คลองอีปัน ออกแม่น้ำหลวง (ตาปี) ที่บ้าน ย่านดินแดง อ.พระแสงปัจจุบัน ล่องเรือไปเรื่อยในเขตจังหวัดสุราษฎร์ธานีจนถึงอ่าวบ้านดอนต่อไปเกาะพงัน ซึ่งต้องเวลาหลายวัน
สิ่งที่ได้รับจากบันทึกพระยาคงคาฯ
(1) ทำให้ทราบวิธีการเลี้ยงดูบุตรหลานของท่านในขณะนั้น
(2) ทำให้ทราบวิถีชีวิตของชาวบ้านและเจ้าหน้าที่ในสมัยนั้น
(3) ทำให้ทราบถึงวิธีการเดินทางของผู้คนในสมัยที่ยังไม่มียานพาหนะและถนนหนทาง ที่สะดวกสบาย
(4) จากเส้นทางชาวบ้านที่ใช้ ความจริงเป็นเส้นทางที่ใช้เดินข้ามฝั่งจากตะวันตกไป ตะวันออกมาช้านานตั้งแต่สมัยโบราณ
(5) ถนนปัจจุบันก็ได้ตัดทับเส้นทางเหล่านั้น เป็นถนนเชื่อมต่อระหว่างจังหวัดกระบี่ และจังหวัดสุราษฎร์ธานี
สภาพของบันทึก
เนื่องจากเป็นสมุดบันทึกที่เขียนด้วยปากกาหมึกซึม เมื่อทิ้งไว้เป็นระยะเวลานานอาจมีบางตอน เลือนไปบ้างกระดาษที่ใช้เขียนก็แห้งกรอบเสื่อมสภาพไปตามกาลเวลา
สถานที่เก็บรักษา
ปัจจุบันอยู่ในความครอบครองของทายาท คือ นายแพรว ณ นคร ซึ่งปรากฏชื่อในบันทึก แต่ปรากฏว่ามีการนำมาตีพิมพ์เผยแพร่ในงานพระราชทานเพลิงศพท่านนั้นเอง ลองเสิร์ชดูในกูเกิ้ลอีกทีแล้วกัน เพราะผมไม่มั่นใจว่าจะยังหาซื้อได้อีกหรือไม่
ตอนที่ 1 บันทึกเรื่องส่วนตัวและการเลี้ยงดูบุตรหลาน โดยบอกชื่อบุตรแต่ละคนว่าเลี้ยงดู มาอย่างไร
ตอนที่ 2 เป็นบันทึกการเดินทางข้ามแหลมจากกระบี่ไปสุราษฎร์ธานีในสมัยนั้นความว่า สมเด็จพระมาตุจฉาฯ ได้เสด็จประพาสเกาะพงัน จังหวัดสุราษฎร์ธานี ท่านได้เดินทางไปรับเสด็จ แต่การเดิน ทางจากจังหวัดกระบี่ไปสุราษฎร์ธานีนั้นยากลำบากมาก เพราะไม่มียานพาหนะและถนนหนทางที่สะดวก เหมือนทุกวันนี้ ท่านบันทึกการเดินทางไว้ว่า เริ่มออกจากบ้านพักที่ตำบลแหลมโพธิ์ อำเภอเมืองกระบี่ โดย เรือแจวมาถึงบริเวณสะพานเจ้าฟ้าแล้วก็โดยสารเรือไปขึ้นที่ท่ากรวด กึ่ง อ.เหนือคลองในปัจจุบัน ต่อจากนั้น ก็ขึ้นช้างเดินทางผ่านไปห้วยยูง ห้วยคราม ห้วยเสียด พักแรมที่เขาพนม รุ่งขึ้นเดินทางต่อจนถึงบ้านสองแพรก ในเขตสุราษฎร์ธานี ลงเรือที่บ้านโตรมล่องเรือไปตามคลองโตรม คลองอีปัน ออกแม่น้ำหลวง (ตาปี) ที่บ้าน ย่านดินแดง อ.พระแสงปัจจุบัน ล่องเรือไปเรื่อยในเขตจังหวัดสุราษฎร์ธานีจนถึงอ่าวบ้านดอนต่อไปเกาะพงัน ซึ่งต้องเวลาหลายวัน
สิ่งที่ได้รับจากบันทึกพระยาคงคาฯ
(1) ทำให้ทราบวิธีการเลี้ยงดูบุตรหลานของท่านในขณะนั้น
(2) ทำให้ทราบวิถีชีวิตของชาวบ้านและเจ้าหน้าที่ในสมัยนั้น
(3) ทำให้ทราบถึงวิธีการเดินทางของผู้คนในสมัยที่ยังไม่มียานพาหนะและถนนหนทาง ที่สะดวกสบาย
(4) จากเส้นทางชาวบ้านที่ใช้ ความจริงเป็นเส้นทางที่ใช้เดินข้ามฝั่งจากตะวันตกไป ตะวันออกมาช้านานตั้งแต่สมัยโบราณ
(5) ถนนปัจจุบันก็ได้ตัดทับเส้นทางเหล่านั้น เป็นถนนเชื่อมต่อระหว่างจังหวัดกระบี่ และจังหวัดสุราษฎร์ธานี
สภาพของบันทึก
เนื่องจากเป็นสมุดบันทึกที่เขียนด้วยปากกาหมึกซึม เมื่อทิ้งไว้เป็นระยะเวลานานอาจมีบางตอน เลือนไปบ้างกระดาษที่ใช้เขียนก็แห้งกรอบเสื่อมสภาพไปตามกาลเวลา
สถานที่เก็บรักษา
ปัจจุบันอยู่ในความครอบครองของทายาท คือ นายแพรว ณ นคร ซึ่งปรากฏชื่อในบันทึก แต่ปรากฏว่ามีการนำมาตีพิมพ์เผยแพร่ในงานพระราชทานเพลิงศพท่านนั้นเอง ลองเสิร์ชดูในกูเกิ้ลอีกทีแล้วกัน เพราะผมไม่มั่นใจว่าจะยังหาซื้อได้อีกหรือไม่
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น